Στο ΜΟΥΣΕΙΟ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

        Η επίσκεψή μας στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ηρακλείου, ήρθε να πλουτίσει περισσότερο τις γνώσεις μας γύρω από το φυτικό βασίλειο της γης, μαθαίνοντας ότι σ΄ αυτό εντάσσονται και φυτά με εντελώς διαφορετική εμφάνιση και ιδιότητες απ΄ αυτά που γνωρίζαμε ως τώρα.

        Η γεωπόνος - βοτανικός του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, κ. Ελένη Χατζηνικολάκη μας έδειξε διαφάνειες και μας μίλησε για τα ανώτερα φυτά, τα πτεριδόφυτα στις σχισμές των βράχων, τα βρύα στις περιοχές με υγρασία, τα οποία δε σχηματίζουν άνθη, αλλά κάψες. Είδαμε τις λειχήνες πάνω στα αποδυναμωμένα δέντρα που έχουν σπάσει από φυσικές καταστροφές και τη συμβίωση ενός φύκου κι ενός μύκητα. Είδαμε διάφορα είδη μυκήτων (μανιτάρια) και μάθαμε πως η γνωστή μας μούχλα ανήκει στο φυτικό βασίλειο. Στη συνέχεια η κ. Χατζηνικολάκη μας έδωσε χρήσιμες πληροφορίες για τη χλωρίδα της Κρήτης.

       Η χλωρίδα της Κρήτης είναι η πλουσιότερη του κόσμου. Χλωρίς ονομαζόταν η θεά της βλάστησης. Χλωρίδα ονομάζουμε το σύνολο των φυτών που φύονται σ΄ έναν τόπο. Από το 1.500 μ.Χ. η Ελλάδα και φυσικά η Κρήτη, ήταν πόλος έρευνας και μελέτης της χλωρίδας της. Στο σύνολο των 6.000 περίπου φυτών της Ελλάδας, η Κρήτη έχει 1.800 είδη. Το 10% σχεδόν των φυτών της Κρήτης (περίπου 190) είναι ενδημικά, φύονται δηλαδή μόνο στον τόπο μας, όπως ο δίκταμος.

        Οι λόγοι που βοήθησαν στη συγκέντρωση μεγάλου ποσοστού ενδημικών φυτών στην Κρήτη είναι οι παρακάτω:

{          Η αντίθεση των βιοτόπων της Κρήτης, δηλαδή ο συνδυασμός θάλασσας και βουνών, με μεγάλες μάλιστα υψομετρικές διαφορές.

{          Το νερό. Η βροχομετρική διαφορά δηλαδή που υπάρχει ανάμεσα στην Ανατολική Κρήτη (φρυγανότοποι) και στη Δυτική Κρήτη (ψηλή βλάστηση) και συντελεί ώστε να έχουμε φυτά ξηρικά αλλά και υδρόφιλα.

{          Η θέση της Κρήτης μεταξύ Ασίας - Αφρικής - Ευρώπης που την εμπλούτισε με φυτά όλης αυτής της ευρείας ζώνης.

{          Τα φαράγγια, όπου τα φυτά βρίσκουν καταφύγιο μακριά από ζώα και ανθρώπους, μεγαλώνοντας ανενόχλητα σ΄ ένα ιδιαίτερο φυσικό περιβάλλον.

{          Η γεωγραφική απομόνωση της Κρήτης. Πριν από 26 εκατομμύρια χρόνια η Κρήτη ήταν μια συνεχής στεριά, ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Πριν 1,5 εκατ. χρόνια  αυτή η στεριά χωρίστηκε από την πλευρά της Πελοποννήσου και της Ασίας, δημιουργώντας στο ενδιάμεσο διάστημα μικρά νησιά και την Κρήτη. Πολλά φυτά που ταξίδευαν σ΄ αυτή την τεράστια έκταση απομονώθηκαν από τη θάλασσα στην Κρήτη, με αποτέλεσμα το μεγάλο αριθμό των ενδημικών φυτών της.

Χαρακτηριστικά τοπία της Κρήτης και τα είδη βλάστησης που συναντούμε στο νησί μας είναι:

ΜΑΚΚΙΑ ΒΛΑΣΤΗΣΗ: Δέντρα ή θάμνοι με 1,5 έως 2 μέτρα ύψος και πυκνή βλάστηση. Η κουμαριά, ο σκίνος, ο πρίνος, η χαρουπιά κ.λπ. είναι μερικά από τα φυτά της Μακκίας βλάστησης.

ΦΡΥΓΑΝΑ: Θάμνοι χαμηλοί, μικροί, στρογγυλοί, σκληροί, αειθαλείς, με δερματώδη και σκληρά φύλλα. Τέτοια φυτά είναι το αχινοπόδι, η αστιβίδα, το θυμάρι, η ρίγανη, η αγκαραθιά

            Στη συνέχεια είδαμε διαφάνειες χαρακτηριστικών φυτών που υπάρχουν στην Κρήτη, ξεκινώντας βέβαια από τα ΕΝΔΗΜΙΚΑ: μπλαβή που είναι φυτό μεγάλων υψομέτρων, τον έβενο, χαρακτηριστικό φυτό της Κρήτης, την καμπανούλα, το βερμπάσκο, το ανδροκύμβιο, τη σκουτελάρια, την ενδημική αγκαραθιά, την πετρομαρούλα, τη ζέρκοβα και το δίκταμο με τις φαρμακευτικές του ιδιότητες.

ΦΥΤΑ ΜΕΓΑΛΩΝ ΥΨΟΜΕΤΡΩΝ όπως την κενταύρεια, την αλαδανιά, το κρητικό κυκλάμινο, τη ρόκα (είδος βερμπάσκο), το δελφίνιο.

ΦΥΤΑ ΤΟΥ ΑΓΡΟΥ: παπαρούνα, αναγκαλίς, ραδίκι, μαντιλίδα, μαχαιρίδα, καλέντουλα, κάπαρη, σπάρτο, ξινίθρα, υπέρικο ή βαλσαμόχορτο, ορχιδέες της Κρήτης.

ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ: τσάι του βουνού, θρίμπα, φασκόμηλο και διάφορα παραθαλάσσια.

            Αφού τελείωσε η παρουσίαση, τα παιδιά περιηγήθηκαν στο χώρο του Μουσείου όπου θαύμασαν δείγματα της χλωρίδας και της πανίδας της Κρήτης, ζωντανά, βαλσαμωμένα ή σε φωτογραφίες. Στον κήπο είδαν πάρα πολλά βότανα και αρωματικά φυτά της Κρήτης καθώς κι αρκετά από τα ενδημικά είδη. Διασκέδασαν μαθαίνοντας μέσα από το βιωματικό παιχνίδι «Ο κρυμμένος θησαυρός του κήπου», εξασκώντας φυσικά και τις γνώσεις που είχαν πάρει ως εκείνη τη στιγμή, μιας και ήταν υποχρεωμένα να απαντήσουν σε μια σειρά ερωτημάτων και να αναγνωρίσουν κάποια φυτά για να οδηγηθούν στον κρυμμένο θησαυρό του κήπου.

        Στο τέλος τα παιδιά συμπλήρωσαν ερωτηματολόγιο σχετικό με όλα αυτά που έμαθαν, βρίσκοντας μάλιστα και νέα γι΄ αυτά στοιχεία για κάποια φυτά όπως τα παρακάτω: Ο Οδυσσέας χρησιμοποίησε σαν βέργες για να δέσει τους συντρόφους του μαζί με τα πρόβατα και να ξεφύγουν έτσι από τη σπηλιά του Κύκλωπα, τη λυγαριά. Η σκυλοκρεμμύδα είναι ένα φυτό χαμηλό, με τρυφερό βλαστό που τη χρησιμοποιούσαν παλιά στην Κρήτη για να φέρνει στα σπίτια το γούρι του καινούριου χρόνου. Το ενδημικό πλατάνι της Κρήτης δε ρίχνει τα φύλλα του το χειμώνα για να θυμάται, λέει, τη σημαντική μέρα που ο Δίας, μεταμορφωμένος σε ταύρο, έκρυψε στη σκια του την Ευρώπη.

         Οι αρχαίοι στις θυσίες τους χρησιμοποιούσαν δενδρολίβανο αντί για λιβάνι. Την κόκκινη μπογιά για να βάψει ο Θησέας το πανί του πλοίου του κόκκινο, όταν ήρθε στην Κρήτη να σκοτώσει το Μινώταυρο, το βρήκε πάνω στα αγκαθωτά φύλλα του πρίνου ή πουρναριού, όπου ένα έντομο σχηματίζει κόκκινα εξογκώματα. Παλιά στην Ινδία έπαιρναν τους σπόρους της χαρουπιάς και τους χρησιμοποιούσαν σαν βαρίδια για να ζυγίζουν το χρυσάφι και τα πετράδια.      

  περιεχόμενα

επόμενη σελίδα