Η Λότζια βρίσκεται στο κέντρο του 
Ηρακλείου, στην οδό 25ης Αυγούστου, λίγα μέτρα παρακάτω από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου και τα Λιοντάρια. Είναι το κομψότερο, επιβλητικότερο και καλλιτεχνικότερο οικοδόμημα που έχει αναδείξει η ενετική αρχιτεκτονική στην Κρήτη. Άριστο υπόδειγμα παλλαδιανού ρυθμού (δωρικού ρυθμού στο ισόγειο και ιωνικού στον άνω όροφο), όμοιο περίπου, στην αρχιτεκτονική του, με τη βασιλική της visenza της Ιταλίας. Η Βενετία έδωσε τόση σημασία στη λότζια της πρωτεύουσας του ''Βασιλείου της Κρήτης'', ώστε το βενετσιάνικο περίπτερο στην έκθεση της Ρώμης το 1911, ήταν πιστή αντιγραφή της Λότζιας του Ηρακλείου.
Οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1625-1628 από τον τότε προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνη. Πρόκειται για την τέταρτη και τελευταία Λότζια που χτίστηκε στην περίοδο της ενετοκρατίας. Ήταν το κέντρο για τις συγκεντρώσεις και την αναψυχή των ευγενών, όπου έπαιζαν και τυχερά παιχνίδια. Από τους εξώστες της ανακοίνωναν οι κήρυκες τα διατάγματα της πολιτείας, από εκεί ο Δούκας προσφωνούσε το λαό, ή παρακολουθούσε τις λιτανείες και τις πομπές.
Τα πολιτικά και κοινωνικά ήθη των Ενετών επέβαλαν την ανέγερση ενός δημόσιου κτιρίου στο Ηράκλειο, όπου θα συνεδρίαζαν οι ευγενείς. Η πρώτη Λότζια χτίστηκε κοντά στη θάλασσα και υπέφερε από τις θύελλες και τους δυνατούς ανέμους του χειμώνα. Το 1325 οι ευγενείς του Χάνδακα ζήτησαν από την Βενετία να τους παραχωρηθεί χώρος μακριά από τη θάλασσα για να χτίσουν νέα Λότζια. Ο χώρος που δόθηκε και η δεύτερη Λότζια χτίστηκε απέναντι από την σημερινή. Η τρίτη Λότζια χτίστηκε στο χώρο που βρίσκεται η σημερινή το 1541, ήταν μικρότερη σε έκταση και εξυπηρέτησε το σκοπό της μέχρι το 1625.
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Λότζια
στέγασε την Οικονομική Υπηρεσία της Κρήτης. Μετά την απελευθέρωση, η κρητική πολιτεία στέγασε σ'αυτό το ιστορικό κτίριο τον αρχαιολογικό θησαυρό που είχε συγκεντρώσει ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Ηρακλείου. Το κτίριο όμως αποδείχτηκε ότι δεν είχε την απαιτούμενη αντοχή και στερεότητα για την ασφάλεια των αρχαιοτήτων και εγκαταλείφθηκε. Το 1905, παραχωρήθηκε η Λότζια μαζί με τη συνεχόμενη αρμερία (οπλαποθήκη) στο Δήμο για να γίνει το Δημαρχείο της πόλης. Τους πρώτους μήνες του 1935 εγκαταστάθηκαν στο νέο Δημαρχείο οι δημοτικές υπηρεσίες. Η αναστήλωση, όμως, της Λότζιας δεν είχε τελειώσει. Συνεχίστηκαν οι εργασίες, αλλά διακόπηκαν με τα γεγονότα του πολέμου του 1940 και της κατοχής.
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, συνεχίστηκαν οι εργασίες ανοικοδόμησης του κτιρίου και ολοκληρώθηκαν στη δεκαετία του 1960. Σήμερα η μεγάλη αίθουσα της Λότζιας, στην οποία δόθηκε το όνομα ''Ελευθέριος Βενιζέλος'', είναι η πολυτελέστερη και λαμπρότερη αίθουσα του Ηρακλείου και στεγάζει το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης.
Φρογάκης Γιώργος
