Τη σχολική χρονιά 2004-2005, υλοποιήσαμε με τη ΣΤ’ τάξη του σχολείου μας το πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με θέμα: «Φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά για ένα πιο ανθρώπινο περιβάλλον».

Σκοπός του προγράμματός μας ήταν η εκπαίδευση για χάρη του περιβάλλοντος, μέσα από την προσπάθεια διάσωσης και αναβίωσης των παραδοσιακών μεθόδων των γιαγιάδων μας, όπου το κάθε βότανο και αρωματικό φυτό είχε τη δική του ξεχωριστή θέση σαν φάρμακο, καλλυντικό, καθαριστικό κ.λπ. και η ανάπτυξη προσωπικών στάσεων, αξιών και συναισθημάτων φιλικών προς το περιβάλλον. Κύριο μέλημά μας ήταν επίσης η ανάδειξη και η προσπάθεια εύρεσης τρόπων προστασίας των ενδημικών βοτάνων και αρωματικών φυτών που κινδυνεύουν προς εξαφάνιση.

Ξεκινήσαμε κάτω από δύσκολες συνθήκες την εργασία μας. Ο κήπος μας ήταν γεμάτος ζιζάνια και ελάχιστα φυτά είχαν διασωθεί, λόγω των καλοκαιρινών διακοπών. Περιποιηθήκαμε αυτά που υπήρχαν και φροντίσαμε να φυτέψουμε βότανα που αντέχουν στην ξηρασία. Δυστυχώς ο Δήμος δεν μπόρεσε να μας συνδράμει, λόγω έλλειψης προσωπικού.

Είχαμε προγραμματίσει συνάντηση με υπεύθυνο καθηγητή ταξινόμησης και διαχείρισης αυτοφυούς χλωρίδας το μήνα Δεκέμβριο για ευαισθητοποίηση και δραστηριοποίηση των μαθητών σχετικά με το θέμα μας, αλλά λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων μετατέθηκε προς το τέλος της σχολικής χρονιάς.

Το πρόβλημα λύθηκε ευτυχώς με την παραχώρηση συνέντευξης από τον επιχειρηματία κ. Στιβακτάκη (πέρσι είχαμε επισκεφθεί την καλλιέργεια βοτάνων του ίδιου στην Αγκάραθο). Με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα τα παιδιά έμαθαν για την καλλιέργεια, τυποποίηση, διακίνηση, εισαγωγή κι εξαγωγή των βοτάνων.  Έμφαση δόθηκε από τον ίδιο, αλλά και τα παιδιά, στη βιολογική καλλιέργεια που εφαρμόζει. Τα βότανα σαν εντομοαπωθητικά δεν έχουν ανάγκη από ψεκασμούς με δηλητήρια και μάλιστα αν τα φυτεύουμε ανάμεσα στα κηπευτικά μας τα προστατεύουν από τα έντομα που τα προσβάλλουν. Πολλοί καλλιέργειες, όπως μας είπε, καταστράφηκαν από χρήση χημικών λιπασμάτων. Κουβέντιασαν για τη χρήση και τις παρενέργειές τους, πήραν πληροφορίες για σπάνια φυτά της Κρήτης και προβληματίστηκαν σχετικά με την ευθύνη που έχουμε όλοι στη διαφύλαξή τους.

Οι επισκέψεις μας έπρεπε να πραγματοποιηθούν όλες το τελευταίο τρίμηνο της σχολικής χρονιάς, περίοδο που τα φυτά θα ήταν ανθισμένα. Μετατέθηκε τον επόμενο μήνα η εκδρομή μας στους πρόποδες του Γιούχτα, εξαιτίας της έντονης βροχόπτωσης το μήνα Μάρτιο, γεγονός που καθιστούσε αδύνατη την πρόσβασή μας στο βουνό.

Με τα ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν τα παιδιά στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρχανών και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, καθώς και με το παιχνίδι «Ο κρυμμένος θησαυρός του κήπου», διαπιστώσαμε πως τα παιδιά έχουν κατανοήσει σε μεγάλο βαθμό όλα όσα είχαν μάθει κατά την υλοποίηση του προγράμματος.

Τα παιδιά, αλλά κι εμείς οι δάσκαλοι, με τη βοήθεια των φαρμακοποιών στη μελέτη πεδίου (βοτανικό μονοπάτι Γιούχτα), συνειδητοποιήσαμε πως το καθετί στη φύση έχει την αξία του και τον προορισμό του. Ανακαλύψαμε πως φυτά που δεν τους δίναμε σημασία, είναι σπουδαία βότανα, με πάρα πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Οι περισσότερες εταιρίες φαρμάκων και καλλυντικών στηρίζονται στις ιδιότητές τους για την παρασκευή των προϊόντων τους, γιατί λοιπόν να μη μάθουμε κι εμείς να τα χρησιμοποιούμε αυτούσια, όπως τα χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας εδώ και χιλιάδες χρόνια, αποφεύγοντας και τις παρενέργειες των συνθετικών φαρμάκων;

Στη συνάντησή μας με τον κ. Κυπριωτάκη που έδωσε έμφαση στα ενδημικά φυτά της Κρήτης, τα παιδιά ευαισθητοποιήθηκαν στους τρόπους διάσωσής τους και συνειδητοποίησαν πως ο καλύτερος τρόπος για να διαφυλάξουμε αυτή την κληρονομιά της φύσης είναι η καλλιέργεια των φυτών που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς και με αφορμή ένα μάθημα στο βιβλίο της Γλώσσας για το αειθαλές πλατάνι της Κρήτης, έστειλαν στο δήμαρχο της πόλης σε επιστολή το κεφάλαιο αυτό που πρότεινε σαν τρόπο διάσωσης του συγκεκριμένου δέντρου τη χρήση του στις δενδροφυτεύσεις της πόλης, μαζί με τη δική τους προτροπή να το δουν σύντομα στους δρόμους του Ηρακλείου.

Σχετικά με τη χρήση των βοτάνων για τον καθαρισμό του σπιτιού, δεν είχαμε επιστημονική υποστήριξη. Στηριχθήκαμε σε ένα ένθετο του περιοδικού «Αρμονία» και σε πληροφορίες από το διαδίκτυο, κυρίως από τις ιστοσελίδες των οικολογικών οργανώσεων και όποιες σκόρπιες πληροφορίες παίρναμε από τους συνεργάτες μας. Το φυλλάδιο που μοιράσαμε στο κέντρο της πόλης με τις προτάσεις μας για τον καθαρισμό του σπιτιού, σχολιάστηκε θετικά απ΄ τον κόσμο. Αξίζει να σημειώσουμε ότι και οι γονείς των παιδιών μας δήλωσαν πως επηρεάστηκαν απ’ αυτό και τους πρότειναν να χρησιμοποιούν βότανα αντί για τα χημικά καθαριστικά.

Το πρόγραμμα που υλοποιήσαμε φέτος, μας βοήθησε να κατανοήσουμε ότι η «πολυφαρμακία», χαρακτηριστικό δείγμα της εποχής μας, η αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων και άλλων οικιακών καθαριστικών, θέτουν σε άμεσο κίνδυνο το περιβάλλον και την υγεία μας. Η ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και αφύπνιση είναι καθήκον όλων μας και υποχρέωσή μας η καθημερινή προσπάθεια για υιοθέτηση φιλοπεριβαλλοντικών στάσεων και συμπεριφορών.

            Μας συνδέουν άρρηκτοι δεσμοί με το περιβάλλον μας και ο άνθρωπος μ΄ αυτό θα πρέπει επιτέλους να πάψει να έχει σχέση κυριαρχίας κι εκμετάλλευσης πάνω του, αλλά σχέση αλληλεξάρτησης και σεβασμού. Κάθε φορά που δίνουμε κάτι στο περιβάλλον, αυτό μας το επιστρέφει σε πολλαπλάσιο βαθμό.

            Όλοι καταλήγουν στο συμπέρασμα πως μόνο μέσα από την εκπαίδευση ο άνθρωπος μπορεί να διαμορφώσει θετική στάση προς το περιβάλλον. Πιστεύουμε, πως με το πρόγραμμά μας, βάλαμε κι εμείς ένα λιθαράκι σ΄ αυτή την προσπάθεια.

            Ευχαριστούμε όλους όσοι βοήθησαν στην υλοποίηση του προγράμματός μας.

�           Το διευθυντή του σχολείου μας κ. Τσικνάκη Πέτρο και το Σύλλογο Διδασκόντων

�           Το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του σχολείου μας

�           Το Φαρμακευτικό Σύλλογο Ηρακλείου

�           Τη Διεύθυνση Δασών Κρήτης

�           Το Dr. Κυπριωτάκη Ζαχαρία του καθηγητή του ΑΤΕΙ Κρήτης για την ξενάγηση στο αγρόκτημα του ΑΤΕΙ και την επιστημονική του καθοδήγηση για το βιβλίο μας το «Αλφαβητάρι των Βοτάνων»

�           Τον κ. Στιβακτάκη, ιδιοκτήτη της εταιρίας αρωματικών φυτών «ΚΝΩΣΟΣ», για την παραχώρηση συνέντευξης στους μαθητές

�           Τον κ. Ρούσσο Νικήτα, πρόεδρο του Φαρμακευτικού. Συλλόγου Ηρακλείου, και τον κ. Γενετζάκη Απόστολο, φαρμακοποιό για τη βοήθειά τους για το «Αλφαβητάρι των βοτάνων» και την ξενάγηση στο «βοτανικό μονοπάτι του Γιούχτα»

�           Τον κ. Ρούσσο Θωμά, δασολόγο, για τη φιλοξενία και ξενάγηση στις εγκαταστάσεις της Διεύθυνσης Δασών

�           Την κ. Μπαγιάτη Ρένα, εκπαιδευτικό του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αρχανών

�           Την κ. Χατζηνικολάκη Ελένη και τον κ. Αβραμάκη Μανόλη, γεωπόνους-βοτανικούς του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για την παρουσίαση των φυτών της Κρήτης στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και τη συνοδεία τους στο φαράγγι του Αλμυρού.

�           Την κ. Τζεδάκη, διευθύντρια του Πειραματικού Γυμνασίου Ηρακλείου, για την παραχώρηση των εγκαταστάσεων του Γυμνασίου για την τελική παρουσίαση του προγράμματός μας

�           Τον κ. Αποστολάκη Δημήτρη, υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ηρακλείου, για τη βοήθεια και συμπαράστασή του σε κάθε φάση της υλοποίησης του προγράμματός μας.